توزیع عادلانه یارانه به همه اقشار به نسبت مساوی در کشور یکی از اهداف دولت است. یکی از موضوعاتی که مورد بررسی و کارشناسی قرار گرفته است بنزین و نحوه پرداخت یارانه روی بنزین به همه افراد در کشور است و نه فقط مالکانی که خودرو دارند.
دولت و مجلس بارها اعلام کردند فعلا قرار نیست قیمت بنزین تغییر کند اما زمزمه‌های تغییر سهمیه‌بندی بنزین بارها شنیده شد. اما گویا قرار است شیوه سهمیه‌بندی بنزین تغییر کند و سهمیه بنزین به جای خودرو، به افراد تعلق بگیرد. البته این طرح از کیش و قشم آغاز می‌شود. در ادامه به جزئیات بیشتر از این طرح می پردازیم.
طرح سهمیه‌بندی بنزین باید جامع شود
چندی قبل عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: «نباید به جامعه القا کنیم سوخت گران یا مصرف مردم محدود خواهد شد، اگر طرحی در مجلس بررسی می‌شود حتما باید در راستای مصرف بهینه بوده و قیمت‌ها نیز با زندگی مردم سازگار باشد.» فریدون عباسی درباره برنامه‌های ساماندهی یارانه‌های پنهان اظهار کرد: «چند طرح در مجلس درباره یارانه پنهان انرژی مطرح است؛ نخست آن‌که بنزین به هر نفر اختصاص داده شود. طرح دیگر این است کسی که بنزین بیشتری مصرف می‌کند، هزینه بیشتری بپردازد و در مقابل، این اضافه پرداخت بین کسانی خودرو ندارند و از سوخت استفاده نمی‌کنند، توزیع شود. پیشنهاد بعدی؛ طرح وان (جایگزین سهمیه‌بندی بنزین) است. البته این طرح‌ها خام هستند و باید اشکالات اجرایی آنها برطرف شود.» عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: «در هر حال مردم نباید دچار نگرانی شوند و این طرح‌ها زندگی‌شان را تحت‌تاثیر قرار دهد، طرح‌ها جامع و دولت هم آنها را قبول داشته باشد. نباید شتاب‌زده کار کرد، باید با دقت تمام جوانب را بررسی کنیم تا به یک طرح جامع برسیم.» وی یادآور شد: «باید تمام حامل‌های سوخت تحت پوشش قرار بگیرند و به مردم اجازه دهیم مصرف را مدیریت کنند.»
طرح سهمیه‌بندی بنزین از چه زمانی اجرا می‌شود؟
چند روز قبل نامه‌ای منتشر شد که در آن ذکر شده معاونت اقتصادی دولت دستور اجرای طرح بازتوزیع یارانه بنزین را داده است. در این نامه اعلام شد: «براساس مصوبات جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی که در ۲۲آبان برگزار شد، قرار است طرح بازتوزیع یارانه بنزین از طریق ارائه سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها به صورت آزمایشی در جزیره کیش و قشم اجرا و هیات وزیران طبق نتایج حاصل از اجرای آزمایشی طرح، درخصوص تعمیم آن به کل کشور تصمیم‌گیری کنند.» در ادامه نامه عنوان شده است: «دستگاه‌های ذیربط زیرساخت‌های لازم سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای تعمیم طرح به کل کشور در مدت اجرای آزمایشی را آن ایجاد کنند.» به همین دلیل هنوز مشخص نیست طرح تغییر قیمت بنزین در مجلس در چه مرحله‌ای است. در این راستا پیشنهاد تغییر و تخصیص سهمیه بنزین به افراد به جای خودرو، پیش از این هم بارها مطرح شده بود. در این طرح مساله مهم آن است که یارانه بنزین به افرادی تعلق بگیرد که بیشترین استفاده را از بنزین دارند. به‌عبارتی افرادی که خودرو بیشتری دارند، یارانه بیشتری هم دریافت می‌کنند. اما افرادی که خودرو ندارند، از یارانه بنزین هم بی‌بهره‌اند. به‌همین‌دلیل این مساله مطرح شد سهمیه بنزین به جای خودرو، به افراد یا کارت‌ملی تعلق بگیرد. به این ترتیب هر فرد ماهانه سهمیه بنزین مشخصی دارد که می‌تواند از آن استفاده یا آن را ذخیره کند. آنچه اجرای طرح تخصیص بنزین به افراد را دشوار می‌کرد، این بود؛ افرادی که خودرو ندارند یا از بنزین خود استفاده نمی‌کنند چگونه آن را می‌توانند بفروشند؟ به عبارتی مکانیزم عرضه و فروش بنزین مشخص نبود.
پیشنهاد جدید دولت، «طرح وان» است؟
تغییر سهمیه‌بندی بنزین و تخصیص آن به افراد از دولت روحانی آغاز شد و کارشناسان بسیاری از آن دفاع کردند. این طرح در مجلس نیز طرفداران زیادی داشت و با عنوان طرح وان شناخته شد. طرحی که تاکیدش بر حذف سهمیه سوخت خودروها و تخصیص آن به افراد بود. در این خصوص فریدون عباسی‌دوانی رئیس کمیسیون انرژی مجلس می‌گوید: «طرح وان از دستور کار خارج نشده اما پیشنهادهای دیگری هم ارائه شده که باید بررسی شوند. وضعیت حامل‌های انرژی در بودجه ۱۴۰۱ را بررسی می‌کنیم و احتمالا برخی موارد این طرح‌ها را در بودجه می‌گنجانیم.» به‌گفته دوانی یکی از مواردی که ممکن است در بودجه ۱۴۰۱ درباره قیمت بنزین و تغییر سهمیه آن بررسی شود، «طرح‌وان» است. اما شاید طرح‌های دیگری هم در دسترس باشند. تاکید ما در مجلس بر این است که باید از حامل‌های انرژی درست مصرف کرد. حامل‌های انرژی ثروت ملی ما هستند که باید ارزش افزوده برای جامعه داشته باشند، درعین‌حال باید شرایط مردم را نیز در نظر بگیریم.» این نماینده مجلس می‌افزاید: «دولت می‌خواهد هر کس خود انتخاب کند تمایل به مصرف کدام حامل انرژی دارد. البته، بعد از مصرف حدمعینی از حامل‌های انرژی، مصرف‌کننده باید قیمت تمام‌شده تولید آن را بپردازد. درواقع قیمت‌گذاری جدید اجرا خواهد شد اما این مساله نیاز به بررسی بیشتری دارد.»
وضعیت قیمت بنزین در بودجه ۱۴۰۱
براساس بودجه سال جاری که همین مجلس تصویب کرده است هم قیمت بنزین و هم نرخ حامل‌های انرژی باید بدون تغییر بماند. البته مقامات درباره بودجه سال جدید پیش‌بینی افزایش قیمت نداشتند و تنها پیشنهاد کردند قیمت آب مشترکان پرمصرف ۴۰درصد گران‌تر شود. پیش از این هم، مجلس و دولت، با رد شایعه احتمال افزایش قیمت حامل‌های انرژی اعلام کرده بودند به دنبال تک‌نرخی کردن بنزین یا دیگر حامل‌های انرژی نیستند. آبان‌ماه سال ۹۸، اعضای کمیسیون انرژی اعلام کردند یارانه بنزین تنها به افرادی که خودرو شخصی دارند، تعلق می‌گیرد و بقیه از آن بی‌نصیب هستند بنابراین این طرح عادلانه نیست. پس از آن اتفاقات زیادی برای این طرح در مجلس افتاد. برخی نمایندگان گفتند سهمیه انرژی هر نفر باید روی کارت ملی او شارژ شود و برخی دیگر می‌گفتند طرح وان از پاییز سال ۱۴۰۰ اجرایی می‌شود.
